از بازجویی سران پهلوی در مدرسه رفاه تا نحوه تشکیل دولت موقت

به گزارش خبرنگار مهر، کمیته استقبال از امام خمینی یکی از نهادهای انقلابی بود که در تاریخ ۳ بهمن ماه سال ۱۳۵۷ شمسی، در واکنش به خبر بازگشت امام خمینی به ایران، تشکیل شد.

هدف از تشکیل این کمیته، برقراری امنیت بازگشت امام به ایران و حفاظت از جان ایشان و همچنین سازماندهی نیروهای انقلابی و برعهده گرفتن انتظامات مراسم بود. در اولین جلسه رسمی، شهید مطهری به عنوان رئیس کمیته استقبال انتخاب و پس از آن شاخه‌ها و گروه‌های کاری کمیته تشکیل شد.

به مناسبت دهه فجر، سیداسدالله جولایی رئیس کنونی ستاد دیه کشور و عضو ارشد کمیته استقبال از حضرت امام (ره) در سال ۵۷، در خصوص اتفاقات مدرسه رفاه و علوی و وقایع آن روزها با خبرنگار مهر به گفتگو نشست که جزئیات آن به شرح ذیل است:

کمیته استقبال امام خمینی با حضور چه افرادی و از کجا شروع شد؟

امام حسین (ع) در خطبه‌ای فرمودند؛ «اِعْلَمُوا أَنَّ حَوَائِجَ اَلنَّاسِ إِلَیْکُمْ مِنْ نِعَمِ اَللَّهِ عَلَیْکُمْ»، بدانید حاجتمندی که به شما مراجعه می‌کند، فرستاده خداست. نباید با بی‌توجهی با این فرستادگان خدا برخورد کرد، چرا که چنین رفتارهایی باعث از دست رفتن نعمت‌های الهی می‌شود. این آموزه‌ها سرمشق کار ما در ستاد دیه کشوراست و امیدواریم به برکت حضرت امام حسین (ع) بتوانیم بیشتر خدمتگزار مردم باشیم.

من از سال ۱۳۴۱ توفیق داشتم تا در جلسات شهید حاج صادق امانی رحمت‌الله علیه، که از مبارزان و پایه‌گذاران نهضت امام خمینی رحمت‌الله علیه بودند، حضور یابم. در این جلسات بزرگوارانی چون مرحوم آقای عسگر اولادی، شهید لاجوردی، مرحوم آقای شفیق، مرحوم آقای اعتمادیان و آیت‌الله غیوری حضور داشتند. در سال ۱۳۴۳، در روز عقد من، شهید حاج صادق امانی اشعاری سرودند که در مراسم عقد من قرائت شد و همین اشعار بعدها در محافل مختلف نقل شد.

مبارزات و تلاش‌های این عزیزان، به‌ویژه در کمیته استقبال حضرت امام خمینی (ره) که در قبل از دهه فجر تشکیل شد، یادآور ایام پرافتخار انقلاب است. در کمیته استقبال امام، ما از سال ۱۳۴۱ با همراهی این بزرگواران فعالیت داشتیم و در برنامه‌ریزی‌های استقبال از حضرت امام (ره) در فرودگاه مهرآباد و بهشت زهرا مشارکت داشتیم. تمام تلاش‌ها و برنامه‌ریزی‌های دقیق برای این استقبال به نتیجه رسید و با حضور حضرت امام در بهشت زهرا و سخنرانی تاریخی شأن، یادگاری از آن روزهای پرشور در ذهن‌ها باقی ماند.

از خاطراتتان در مدرسه رفاه بگوید، آیا هنگام ورود امام به مدرسه، شما آنجا حضور داشتید؟

بعد از مراسم استقبال، حضرت امام (ره) به بیمارستان هزار تخت‌خوابی منتقل شدند و در این مسیر، همراهان حضرت امام، از جمله آقای ناطق نوری و آقای کریمی، نقش مهمی در این جابجایی ایفا کردند. در مدرسه «رفاه»، جایی که جمعی از مبارزان و عاشقان امام حضور داشتند، با حضور حضرت امام، مراسم‌های مختلفی برگزار شد.

پس از آن، در مدرسه «علوی ۱ و ۲»، حضرت امام (ره) سخنرانی‌هایی داشتند که بسیاری از مبارزان انقلاب در کنار حضرت امام بودند و از فرمایشات ایشان بهره‌مند شدند. این روزهای به یادماندنی، همچنان برای تمامی کسانی که در این مسیر حضور داشتند، یادآور کننده رشادت‌ها و فداکاری‌های ملت ایران در راه پیروزی انقلاب اسلامی است.

به فرمایش حضرت امام خمینی (ره)، در روزهای حساس انقلاب، هنگامی که مشکلات و اختلافات میان مبارزان پیش آمد، ایشان دستوراتی صادر کردند که، موجب وحدت و همبستگی بیشتر بین اعضای کمیته استقبال و سایر انقلابیون شد. طبق نصایح حضرت امام، این مشکلات مانند آبی بر آتش بود اعضای کمیته استقبال در مدرسه رفاه و مدرسه علوی ۲ به پیروی از دستورات حضرت امام، به فعالیت‌های خود ادامه دادند و تلاش کردند که هیچ‌گونه اختلافی میان آنها ایجاد نشود.

در روز ۱۹ بهمن، نیروی هوایی انقلاب سرودی تاریخی در خیابان‌های تهران خواندند، که این لحظه در تاریخ انقلاب اسلامی به یادگار ماند. مردم و مبارزان در خیابان‌های ایران با شور و شوق به استقبال امام خمینی (ره) رفتند.

خبرنگار مهر: چه افرادی از سران رژیم پهلوی در مدرسه رفاه اعدام شدند؟

در شب پیروزی انقلاب، با پیگیری‌های اعضای کمیته استقبال، بسیاری از سران رژیم پهلوی به مدرسه رفاه منتقل شدند تا تحت بازجویی قرار گیرند. در میان بیست و چهار نفر از این افراد، تنها چهار نفر به فرمان حضرت امام (ره) برای اعدام تأیید شدند. این افراد عبارت بودند از؛ «نصیری» رئیس ساواک، «خسروداد» محافظ اصلی شاه، «رحیمی» فرمانده نظامی تهران و «ناجی» فرمانده نظامی اصفهان. این چهار نفر در پشت بام مدرسه رفاه به حکم انقلاب اسلامی اعدام شدند.

پس از تکمیل روند بازجویی‌ها، بسیاری از این افراد به زندان قصر منتقل شدند و مسئولین انقلاب، مسئولیت نگهداری از این افراد را بر عهده گرفتند. در نهایت، محاکمات شروع شد و مجازات‌هایی برای سران رژیم پهلوی در نظر گرفته شد.

حضرت امام خمینی (ره) مهدی بازرگان را به عنوان نخست وزیر جدید ایران منصوب کردند و این خبر از طریق ناطق نوری در تلویزیون عمومی به اطلاع مردم رسید. این لحظات، تاریخ‌ساز و یادآور روزهای مبارزه و فداکاری ملت ایران در راه پیروزی انقلاب اسلامی بود.

آیا از زمان حضور در مدرسه خاطره جالبی دارید؟

در همان زمان، آقای مرتضوی‌فر، وزیر ارشاد وقت، نیز حضور داشتند و در کنار هم در اتاق فرماندهی مدرسه رفاه مشغول بحث و تبادل نظر بودیم. یک شب، زمانی که نوبت من بود، تلفن زنگ زد. خانمی از فرانسه با صدای نگرانی گفت که می‌خواهد درباره قطب‌زاده هشدار دهد و تاکید کرد که «او آدم بدی است» و با شناخت کامل از او، توصیه کرد که مراقب قطب‌زاده باشیم. در همان لحظه، قطب‌زاده با پیراهن آستین کوتاه و قیافه‌ای کاملاً عادی از جلوی ما رد شد.

دولت موقت در کجا تشکیل شد؟ چه نهادهای جدیدی در آن زمان شکل گرفت؟

با یادآوری این خاطرات، به یاد می‌آوریم که در آن دوران بحرانی، چگونه دولت موقت شکل گرفت و با مسئولیت‌های مختلف در کشور، ما به تدریج وزارتخانه‌ها را با نصب تابلو مربوط به سر در اتاق‌های مختلف مدرسه رفاه سازماندهی کردیم.

در ادامه فعالیت‌های دولت موقت، یکی از مسئولیت‌هایی که به مهندس سالور محول شد، رسیدگی به «بنیاد پهلوی» بود؛ مأموریت داده شد تا این بنیاد پاکسازی و سازماندهی شود. در این راستا، «بنیاد علوی» جایگزین بنیاد پهلوی شد در نهایت فعالیت‌های بنیاد علوی به تدریج شکل گرفت. اولین مدیرعامل آن مرحوم استاد پیراینده که پدر همسرم بودند، شد.

مقام معظم رهبری که نماینده حضرت امام (ره) در نیروهای مسلح بودند، وزارت دفاع را تشکیل دادند و جلساتی با حضور شهیدان بزرگوار همچون شهید نامجو، شهید عارف‌پرست، شهید فلاحی و شهید سلیمی برگزار شد. در این جلسات، مسئله تشکیل ستاد عقیدتی سیاسی جمهوری اسلامی در تشکیلات نظامی مطرح شد. پس از تصویب این طرح، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ابلاغی به حجت‌الاسلام صفایی صادر کردند تا مسئولیت این ستاد را برعهده بگیرند و کارهای لازم را پیش ببرند.

در همین راستا، به دستور شهید بهشتی، مرحوم حضرت آیت‌الله قدوسی رحمت‌الله علیه به سمت دادستان کل انقلاب اسلامی منصوب شدند و به انجام وظایف خود در این جایگاه پرداخته و نقشی مؤثر در مسیر انقلاب ایفا کردند.

گروه فرقان در آن دوره چه نقشی داشت؟

در پی دستور شهید بهشتی، گروهی شامل بنده، شهید لاجوردی و آقای غیوری به خدمت آیت‌الله قدوسی رحمت‌الله علیه رفتیم؛ در این دیدار، آیت‌الله قدوسی تقسیم کار کرد و بنده را به عنوان معاون دادستان کل انقلاب اسلامی منصوب کردند. در همین زمان، موضوع «گروه فرقان» مطرح شد و شهید بهشتی به آقای ناطق نوری و شهید لاجوردی دستور دادند تا به این مسئله رسیدگی کنند. این دو برای شناسایی گروه فرقان به ساختمان‌های مخصوص اوین رفتند.

متأسفانه گروه فرقان با تحریف اذهان جوانان مسلمان، به ویژه نسبت به شهید مطهری و بنیان‌گذاران انقلاب، اقدام به ترورشخصیت‌های برجسته‌ای چون شهید مطهری و سپهبد قرنی را کرد. در نتیجه، شهید بهشتی دستور تشکیل دادگاه ویژه‌ای را صادر کرد و آقای لاجوردی مسئولیت پیگیری این پرونده‌ها را بر عهده گرفت.

یکی از افرادی که در گروه فرقان نقش داشت، «اکبر کبیری» بود که در بازجویی‌ها اعترافات هولناکی داشت. او با فریب جوانان متدین، آن‌ها را به اعمال منحرفانه سوق داد. این دوران سرشار از سختی‌ها و فداکاری‌های بسیاری بود که در مسیر انقلاب اسلامی انجام شد و تأسیس نظام جمهوری اسلامی ایران را در برابر چالش‌های بزرگی قرار داد.

ماجرای استعفای به دروغ از سمت آیت‌الله یزدی چیست؟

یک روز آقای لاجوردی به من و تعدادی از دوستان گفتند که به خدمت آقای عسگری‌اولادی و بادامچیان برویم. به ما اطلاع دادند که آیت‌الله یزدی به عنوان رئیس سازمان زندان‌ها منصوب شده‌اند و از ما خواستند که در این مسئولیت به ایشان کمک کنیم. من به عنوان مدیر کل روابط عمومی قوه قضائیه مسئولیت‌های خود را انجام داده و در سفرهایی که با آیت‌الله یزدی داشتیم، همکاری کردیم.

پس از مدتی، فردی به دروغ از جانب آیت‌الله یزدی به آقای لاجوردی پیام داده بود که ایشان باید استعفا دهند. آقای لاجوردی، که اهل استعفا نبودند و همیشه به کار و تلاش بیشتر اعتقاد داشتند، چند روز در تردید به سر بردند. پس از این مدت، آقای لاجوردی نامه‌ای رسمی به آیت‌الله یزدی نوشتند و استعفا دادند. من به خدمت آیت‌الله یزدی رفتم و ایشان از من خواستند تا دلیل این استعفا را بیان کنم. در این دیدار، به ایشان گفتم که خود شما چهار بار به آقای لاجوردی اعلام کرده بودید که معاون اجرایی شما نیستند، اما به اشتباه فردی از جانب شما به آقای لاجوردی گفته بود که باید استعفا دهند.

تاکنون ستاد دیه موفق به آزادی چه تعداد از زندانیان غیرعمد شده است؟

انقلاب اسلامی برکات قابل توجهی برای مردم و جامعه به همراه داشت. یکی از این برکات، تشکیل ستاد دیه با هدف کمک به آزادسازی زندانیان غیرعمد و اصلاح قوانین مربوط به رانندگان و چک‌های برگشتی بود. به لطف این تلاش‌ها، دیگر هیچ راننده‌ای به دلیل تصادفات به زندان نمی‌رود و چک‌های برگشتی دیگر مشکلی برای مردم ایجاد نمی‌کند. این دستاوردها، به ویژه در دهه مبارک فجر، گامی مهم در مسیر رشد و پیشرفت کشور به شمار می‌آید.

در سال ۱۳۶۹، آقای لاجوردی با توجه به مشکلات مالی برخی زندانیان، به مسئولین پیشنهاد دادند که اقدامات لازم برای آزادی زندانیان فاقد توان مالی صورت گیرد. با پیگیری‌های ایشان، ستاد دیه به کمک آقایان عسگری‌اولادی و حاج آقا میر محمد صادقی تشکیل شد. این ستاد، که در ابتدا با هدف حمایت از زندانیان غیرعمد آغاز به کار کرد، امروز پس از بیش از ۳۰ سال فعالیت، موفق به آزادی بیش از ۱۷۰ هزار نفر از زندانیان غیرعمد شده است.