بدون تجربه کار رسانه‌ای بین‌المللی نمی توانیم مخاطب را درگیر کنیم
به گزارش خبرنگار مهر، برنامه مجله تصویری «قرارگاه» شامگاه چهارشنبه ۳۰ آبان با موضوع «رسانه و نقش آن در تبیین بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی» روی آنتن شبکه قرآن و معارف سیما قرار گرفت.
محمدمهدی رحمتی مدیر عامل گروه رسانه‌ای مهر، سجاد صفار هرندی مسئول پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی و محسن دوباشی استاد دانشگاه و کارشناس عرصه رسانه و نوآوری مهمانانی بودند که در این برنامه با بررسی فعالیت‌های رسانه‌ای و فرهنگی جبهه انقلاب اسلامی درباره بیانات مقام معظم رهبری به ایراد صحبت پرداختند.
خط سنت الهی در بیانات رهبری
رحمتی، در پاسخ به سوال مجری درباره عملکرد رسانه‌ای جبهه انقلاب درباره مطالبات رهبر انقلاب، گفت: ما قبل از مطالبه، بازنمایی بیانات را داریم. معمولا اغلب سخنرانی‌های رهبری، سه بخش دارد. در بخش اول بیشتر مبانی نظری را مطرح می‌کنند که در بخش بیشتر با مفهموم سنت الهی نکات‌شان را بیان می‌کنند. مثل کتاب انسان ۲۵۰ ساله که در این کتاب هم این سنت را پیگیری کردند. دیگر کتاب‌هایی که از مجموعه سخنرانی‌های آقا در حوزه‌های مختلف منتشر شده است هم معمولا ادامه همان خط سنت الهی است. در بخش دوم متناسب با مهمانی که در جلسه حضور دارد صحبت می‌کنند، و در بخش سوم معمولا موضوع روز کشور و منطقه و یا جهان بازنمایی می‌شود.
از بخش نظری بیانات رهبری غفلت می‌کنیم
رحمتی ادامه داد: منتها اغلب ما بیشتر از هر چیزی منتظر هستیم که بینیم ایشان درباره موضوع روز چه می‌گویند. حتی موضوع چند روز آینده و چندماه و چندسال آینده‌مان هم نه؛ بلکه دوست داریم درباره موضوع همین امروزمان حرف بزنند. به همین خاطر معمولا بخش اول و بخش دوم صحبت‌های ایشان که مبانی نظری و یا ناظر به موضوع جلسه یا مهمانان جلسه است، فراموش می‌شود. شما فرض کنید ما منتظر هستیم که ببینیم آقا درباره وعده صادق ۳ چیزی می‌گویند یا نه؟ حتی در این حد انتظار داریم که بگویند که دکمه آغاز حمله و پرتاب موشک‌ها را دقیقا چه کسی و چه زمانی فشار می‌دهد؟
مدیرعامل گروه رسانه ای مهر گفت: به نظر من محتوا زمانی قابل درک است که ما یک مبانی نظری مشترک داشته باشیم. همانطور که دوستان اشاره کردند، مقام معظم رهبری در سخنرانی‌های اخیرشان به پوشالی بودن اندیشه غرب اشاره کرده‌اند. من فکر می‌کنم یکی از کارویژه‌هایی که ایشان برای خودشان تعریف کرده‌اند، بازتعریف یک اندیشه مستقل است. ولی بدون تعارف، ما در رسانههایمان چقدر توانسته‌ایم این مبانی نظری را استفاده کنیم و خوب توضیح بدهیم؟ چرا که اگر قرار است در برابر اندیشه پوشالی غرب اتفاقی بیفتد، ما به عنوان رسانه باید حرفی برای گفتن داشته باشیم.
عدم هماهنگی، از ضعف‌های رسانه‌ای ماست
رحمتی نیاز و میل و پسند مخاطب را یکی از نقاط ضعف رسانه‌ها برشمرد و افزود: به همین خاطر با خودمان می‌گوییم برو روی موضوع روز بایست و موضوع روز را پررنگ کن و بگو که رهبری درباره این اتفاقی که امروز افتاده است، نظرشان چه بود؟ اتفاقا اینجا آن نقطه اولی است که در اشتباه رسانه‌ای قرار می‌گیریم.
وی یکی دیگر از مشکلات جبهه رسانه‌ای انقلاب را عدم هماهنگی دانست و گفت: یک مثال از سال‌های اول دفاع مقدس بزنم. روزهای اول جنگ به خصوص روزهایی که خرمشهر در محاصره قرار گرفته بود، از شهرها و استان‌های مختلف نیروهایی اعزام می‌شدند که هرکدام تلاش می‌کردند در یک نقطه‌ای قرار بگیرند و پدافند کنند و به نحوی جلوی نیروهای عراقی را بگیرند. آن روزها شرایط طوری بود که هرکسی داشت کار خودش را می‌کرد. مستند آخرین روزهای زمستان که درباره شهید باقری ساخته شده است، این وضعیت را خیلی خوب بازنمایی کرده است. یک جایی از سردار جعفر اسدی نقل می‌شود که می‌گوید من گاه‌گداری پیش حسن باقری می‌رفتم و او به من می‌گفت برادر اسدی بیا به من گزارش بده. من می‌گفتم «حسن بیا من یک اسلحه دست تو بدهم. تو هم بیا یک ذره بجنگ. یک کلاش دستت بگیر و بجنگ و یک کاری برای جنگ بکن. اینجا این نقاشی‌ها را می‌کشی و به دیوار می‌زنی که چه؟ با این کارها، نه برای خودت و نه برای جنگ اتفاقی نمی‌افتد». بعد می‌گفت یک روزی ایشان من را صدا کرد و گفت شما کجایید؟ من گفتم در منطقه‌ای نزدیک دارخوین هستیم؛ آنجا هم عراقی‌ها چند روز است که مقاومت می‌کنند و ما با آنها آتش رد و بدل می‌کنیم. حسن باقری گفت «برادر اسدی! آن طرف بچه‌های اصفهان هستند؛ بچه‌های حسین خزاری هستند. آنها را نزن! وقتی می‌گویم بیا گزارش بده، به خاطر همین است». آقای اسدی می‌گفت من تازه آنجا متوجه شدم که حسن دارد چکار می‌کند و نقش حسن باقری به عنوان یک فرمانده اطلاعات عملیات چیست.
این مدیر رسانه ای ادامه داد: مسأله این است که ما یک قرارگاه عملیاتی واحد با تشخیص کار مشخص نداریم. گروه‌های مجزا از هم، پراکنده و اتفاقا با روحیه جهادی هستیم که می‌خواهیم یک کاری بکنیم، ولی حواس‌مان نیست که این پراکندگی انرژی‌ها را تخلیه می‌کند. اوضاع ما مثل همان پراکندگی روزهای اول دفاع مقدس است. نمی‌گویم بی اثر است، ولی اگر قرار است اثر جدی داشته باشد، نیاز به یکپارچگی داریم.
رسانه‌های دنیا از وعده صادق ۲ استقبال کردند
رحمتی با بیان مثالی از کتاب «برآمده از صحرا» نوشته علی النعیمی وزیر سابق نفت عربستان سعودی گفت: در این کتاب که خاطرات علی النعیمی از فروش نفت به آمریکایی است، می‌گوید بزرگ‌ترین شرکت‌های نفتی آمریکا در عربستان مالیات بیشتری می‌دهند، تا در خود آمریکا. چرا عربستان به این موفقیت دست یافته است؟ به خاطر اینکه این آدم، یعنی علی النعیمی، یک وقت کاملی برای شکل دهی ارتباطات میان‌فردی گذاشته است. برای شنیدن شدن صدای آرامکوی سعودی در بین مدیران نفتی آمریکا وقت گذاشته است و با آنها ارتباط برقرار کرده است. اگر قرار است رسانه ما شنیده شود، ما هم باید به این سمت برویم و از خودمان بپرسیم چند تا رفیق رسانه‌ای داریم که حرف ما را بفهمند؟
وی ادامه داد: من یک تجربه کوچک از خودم بگویم. بعد از وعده صادق دو یک اجلاس جهانی در چین برگزار می‌شد. من خیلی نگران بودم که در چه شرایطی داریم به این اجلاس می‌رویم. با خودم فکر می‌کردم بیش از یک سال از جنگ گذشته و شرایط جنگ هم شرایط سختی است و شاید حتی مشروعیت وعده صادق ۲ هم برای خیلی از کشورها و اهالی رسانه سخت باشد. نمی‌گویم نماینده رسانه‌های جریان اصلی مثل رویترز و سی‌ان‌ان و… اما برای من خیلی جالب بود کسانی که ما آنها را نمی‌شناختیم، از کشورهای مختلف می‌آمدند و حمایت ما از فلسطین در برابر رژیم صیهونیستی را قدر می‌دانستند. حتی کسانی که در ظاهر چندان با مقاومت همراه نیستند، از ما تقدیر می‌کردند. نمی‌خواهم اسم ببرم ولی کشوری بود که قبلا از این که تشیع در آن کشور رواج پیدا بکند به ما گله کرده بود و می‌گفت شما تلاش می‌کنید تشیع را رواج بدهید و بافت جغرافیایی کشور ما را به هم می‌زنید. ولی این‌بار با ذوق و هیجان سراغ من آمد که فلانی دم شما گرم! دست شما درد نکند! چه اتفاق خوبی بود! می‌خواهم بگویم که با همه نقدها و نقض‌ها، فعالیت ما بی‌اثر هم نبوده است. اگرچه به قول یکی از دوستانم، کار و فعالیت بین‌المللی ما در رسانههایمان مثل آواز خواندن در حمام است که فقط خودمان از صدایمان لذت می‌بریم.
بدون پس‌زمینه معرفتی و تحلیلی، کارمان اثر بلندمدت ندارد
مدیرعامل گروه رسانه‌ای مهر با اشاره وقایع سال ۱۴۰۱ و عملکرد رسانه‌ها در تبیین بیانات رهبری گفت: من در بخش اول اشاره کوچکی به این مسأله داشتم اما می‌خواهم به سال ۱۴۰۱ برگردیم. اگر خاطرتان باشد در سال ۱۴۰۱ ما در هر جلسه و سخنرانی از رهبری انتظار داشتیم که ایشان راجع به موضوع حجاب صحبت کنند. اما آیا واقعا ضرورتی داشت که ایشان در هر سخنرانی درباره حجاب حرف بزنند؟ اما در جریان انقلاب این مطالبه وجود داشت که «این دفعه رهبری راجع به حجاب نکته‌ای نگفتند». قرار نیست ما این انتظار را داشته باشیم و برای مخاطب‌مان هم این انتظار را ایجاد کنیم که رهبری حتما باید درباره جزئیات مسائل روز صحبت کنند. آن چیزی که قرار است ما از نقش رهبری ایشان بگیریم، همان مبانی نظری و تحلیل عمیق‌تر محتوای جلسه است.
وی به کتاب «نظریه‌های رسانه» اشاره کرد و گفت: این کتاب جزو اولین کتاب‌هایی است که در کشور ترجمه و چاپ شده است. نویسنده در این کتاب می‌گوید بعضی‌ها معتقد هستند ما باید همه مسائل را از طریق رسانه حل بکنیم، ولی یادمان باشد که اگر رسانه یک پس‌زمینه محتوایی و معرفتی مناسب نداشته باشد، تکرار حرف‌ها کمک زیادی به اثرگذاری آن نمی‌کند.
رسانه‌ها و بیانیه گام دوم انقلاب
رحمتی در پاسخ به این سوال که «مجموعه‌های رسانه‌ای برای اینکه دستورات رهبری در جامعه امتداد پیدا کند چه کار باید بکنند؟»، گفت: به نظرم اولین موضوع درونی کردن مسأله برای خودمان است. محیط‌های رسانه دو تا ویژگی دارند؛ سرعت بالا و تغییر زیاد. ما در سرعت بالا و تغییر زیاد، کمتر فرصت می‌کنیم یک امری را درونی کنیم. همان موضوعی که اشاره‌ای به آن داشتم؛ ما به این دلیل که سراغ روزمرگی می‌رویم، از کارهای عمیق جا می‌مانیم. مثلا اگر حضرت آقا درباره نوجوانان و جوانان صحبت می‌کنند، رسانه‌ها برای مدتی روی این موضوع متمرکز می‌شوند؛ امروز که درباره موضوع زنان صحبت کرده‌اند، مدتی روی این موضوع متمرکز می‌شوند؛ و این وضعیت همین‌طور ادامه پیدا می‌کند، بدون اینکه در یک موضوع به یک محتوا و تحلیل عمیق و درونی برسیم، سراغ موضوع بعدی می‌رویم.
این فعال رسانه‌ای بیانیه گام دوم انقلاب را یک بیانیه وحدت‌ساز دانست و گفت: من احساس می‌کنم نظام موضوعی ما به ویژه بعد از بیانیه گام دوم انقلاب، مشخص است. در این مسیر باید تقسیم کار داشته باشیم. رحمتی یک حوزه را بپذیرد و روی آن حوزه متمرکز باشد و اگر بیانات جدیدی ارائه شد، آن بیانات را در آن جغرافیای قبلی اضافه کند و ارائه کند. باید سعی کنیم موضوعات را به صورت عمیق و جدی دنبال کنیم و نقشه راه ما هم بیانیه گام دوم انقلاب است.
تصویر برساخته رژیم صهیونیستی را برهم زده‌ایم
رحمتی یکی از ملزومات کار رسانه‌ای در فضای بین‌الملل را توجه به «مای بین‌اللملل» جبهه مقاومت دانست و افزود: اولا ما نباید ارزیابی غلط از توانمندی خودمان داشته باشیم. به این دقت کنیم که وضعیت و تصویری را که امروز از رژیم صهیونیستی در جهان وجود دارد، رسانه‌ها برای او ساخته‌اند. یادمان باشد تصویری که رژیم از خود ساخته بود، نماد یک دموکراسی موفق در یک خاورمیانه متشنج بود. اما این تصویر امروز بر هم خورده است. این هم حاصل تلاش همه رسانه‌هایی است که به نحوی متعلق به جبهه مقاومت هستند. وقتی داریم راجع به کار بین‌الملل صحبت می‌کنیم باید به «مای بین‌الملل» هم توجه داشته باشیم. در مای بین‌الملل هم الجزیره قرار می‌گیرد، هم انسان رسانه‌ها قرار می‌گیرند، و هم حتی رسانه‌های جریان سوسیالیستی. به هیچوجه نباید اینها را منفک کرد. وقتی ما می‌گوییم بین‌الملل، نباید فکر کنیم که یعنی فقط منِ صداوسیما، یا فقط منِ تهران‌تایمز.
مدیرعامل گروه رسانه ای مهر گفت: ما به عنوان جبهه مقاومت داریم یک دیگری را به عنوان دشمن تعریف می‌کنیم. اولا وقتی ما به عنوان جبهه مقاومت را در برابر دیگری در نظر می‌گیریم، هرکس که در مقابل دشمن است، در این ما جا می‌شود. شما می‌گویید آقای رحمتی باشد، قبول؛ ولی سهم تو از این جبهه چقدر است؟ سهم دیگران چقدر است؟ من نمی‌خواهم ادعا کنم که سهم ما به عنوان ایران از این جبهه بسیار زیاد است. روزهای اول طوفان الاقصی را به خاطر بیاورید. حضوری را که الجزیره در غزه از نظر تعداد خبرنگار داشت، قابل مقایسه با ما نبود. البته بعضی‌ها هم اغراق می‌کردند. مثلا من با مدیرعامل خبرگزاری آناتولی ترکیه جلسه‌ای داشتم که ایشان می‌گفت ۶۳ تا خبرنگار در غزه دارد. واقعا نمی‌دانم دقیق گفت یا نه ولی عدد خیلی زیادی است. اینها اغراق است. ولی ما هم در برهم زدن تصویر برساخته رژیم صهیونیستی از خودش، نقش داشتیم.
باید تجربه کار رسانه‌ای بین‌المللی پیدا کنیم
رحمتی صبر بر تمرین و یادگیرندگی در کار رسانه‌ای بین‌المللی را یکی دیگر از ملزومات کار رسانه‌ای دانست و ادامه داد: این را در نظر بگیرید که وقتی داریم تجربه می‌کنیم، باید صبر بر خطا و یادگیرندگی رسانه‌ای هم داشته باشیم. حتما سهم ما در ابتدای طوفان الاقصی سهم قابل توجهی نبوده است. ولی ما متوقف هستیم؟ نه. نکته دوم هم اینکه ما یک جبهه هستیم و این جبهه توانسته تصویر رژیم را تغییر دهد. امروز یک تصویر شیطانی از رژیم در دنیا وجود دارد و این بی تردید، نشان‌دهنده نقش رسانه‌ها است. اگرچه سهم ما در این تأثیر کم باشد.
وی داشتن تجربه کار بین‌المللی را مهم معرفی کرد و ادامه داد: ما تا زمانی که تجربه شناخت مخاطب بین‌المللی را نداشته باشیم و با آن آدم از قبل گفتگو نکرده باشیم، نمی‌توانیم در بحران‌ها او را درگیر مسائل خودمان کنیم. اگرچه در مورد مسأله امروز طوفان الاقصی و جنگ غزه و لبنان، آن مایی که بخشی از آن هم ما هستیم، چندان هم ناموفق نبوده است. ولی یادمان باشد؛ ما نمی‌توانیم در روز عملیات، مانور و رزمایش‌مان را برگزار کنیم. روز عملیات، روز عملیات است. مسأله ما این است که شرایط جنگی را مثل خیلی از موضوعات دیگر، جدی نگرفته‌ایم.
تمرین گفتگو با جهان، برای فعال رسانه‌ای، یک ضرورت است
مدیرعامل خبرگزاری مهر در پاسخ به این سوال که «چه پیشنهادهایی برای جبهه رسانه‌ای مقاومت دارید؟» بیان کرد: اولین مسأله این است که ما باید ابعاد کار رسانه‌ای در این نبرد را تا انتها درست تخمین بزنیم. یعنی یک جمع متشکلی باید فرض بکند که ما تا چه اندازه‌ای خواهیم جنگید، تا کجا خواهیم ایستاد و در انتهای این جنگ چه اتفاقی خواهد افتاد؟ چون نیاز داریم که برای این اتفاق، تصویر ایجاد کنیم. نیاز داریم که یک سناریوی بلندمدت رسانه‌ای داشته باشیم. نکته بعدی هم اینکه تفکیک اختیار و مسئولیت در این سناریوی بلندمدت رسانه‌ای مهم است. یعنی هرکس بداند چه اختیاری دارد و چه مسئولیتی دارد. مسأله بعد هم اینکه باید بدانیم تمرین گفتگو با جهان، برای فعال رسانه‌ای، یک ضرورت است. گفتگو با مخاطب بین‌المللی ملزومات و ظرائفی دارد که باید آن را بشناسیم و رعایت کنیم. من یادم نمی‌رود یک زمانی برای شبکه العالم درباره اینکه با لهجه شامی صحبت کنند یا لهجه عراقی یا لهجه خلیجی، مسأله و سوال و دغدغه وجود داشت. سریال‌ها و محتواها با چه لهجه‌ای دوبله شود یا گفته شود موثرتر خواهد بود؟ چون هرکدام از اینها یک بخشی از مخاطب را جلب و یک بخشی را حذف می‌کند.
وی در پایان گفت: مسأله بعدی صبر بر تمرین و یادگیرندگی فعالیت رسانه‌ای است. و مسأله سوم، باور به امکان هم‌افزایی است. ما رسانه‌ها یک رقابت رسانه‌ای داریم که حتی خبر از همدیگر نمی‌زنیم. چه ایرادی دارد که من بگویم به نقل از فلان‌جا و بعد خبر را تکمیل کنم؟ همه ما در رقابت اول بودن هستیم. منِ رسانه الآن درگیر این هستم که خبر اول را بگویم. آخرین نکته هم اینکه کم عمق شدن روزنامه‌نگاری و کار رسانه‌ای و توییتری شدن فضای رسانه‌ای و کار سیاسی، به ما آسیب زده است. باید از این آسیب‌ها دوری کنیم.
