جنگ موقعیت‌های دراماتیکی برای نوشتن دارد
لیلا مهدوی، نویسنده و پژوهشگر در گفت‌وگو با خبرنگار مهر درباره انتشار اثر جدید خود با عنوان «خون دریا» همزمان با آغاز سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران گفت: کتاب «خون دریا» اولین قصه‌ای است که بعد از دوره هنرجویی که در زمینه داستان و داستان نویسی گذرانم، ایده آن را در ذهن داشتم.
وی افزود: من فکر می‌کنم این ایده‌ها همچنان در ذهنم وجود داشت چراکه دهه ۶۰ خصوصاً نیمه اول آن را تجربه کردم یعنی شرایطی که ایران دوره دفاع مقدس را پیش رو داشت و جنگ هشت ساله ایران را سپری می‌کردیم بنابراین جنگ برای خیلی از هم نسلان ما تجربه زیسته است.
نویسنده کتاب «نشان حسن» گفت: خانواده‌های زیادی درگیر دفاع مقدس بودند چه به لحاظ رفتن پدران و فرزندان به جبهه‌ها، و چه به لحاظ ارتباط تنگاتنگ کودکی با مقوله‌ای به نام جنگ، مقوله‌ای که کاملاً مقدس بود و هرکسی از این بزنگاه استفاده خود را می‌کرد. بنابراین معتقدم از این فضا می‌توان خوب استفاده کرد.
مهدوی افزود: ما یک جنگ هشت ساله را سپری کردیم. یک بزنگاه بزرگ تاریخی برای مردم کشور که در این بستر شاهد تحول و رشد و مسأله ای به نام انسان و کرامت انسانی هستیم، در کنار همه مصیبت‌هایی که جنگ به ما وارد کرده است اما در کنار همه مصائب و سختی‌هایی که داشته یک ارزش بسیار بزرگ انسانی دریافت کردیم و عمق شگرفی در ذهن‌ها رخ داد و جنگ باعث رشد و بزرگ شدن این عمق شده است. جنگ به ما انسان‌های بسیار بزرگی را معرفی کرده که فارغ از هرگونه تقدس‌مابی در ذهن ما انسان‌هایی الگو به لحاظ رفتاری، معیشتی و منش شهدایی بودند که هنوز هم بسیاری از آن‌ها گمنام‌اند.
نویسنده کتاب «شرح الف خمیده» افزود: به نظر من به جنگ می‌توان به عنوان یک بزنگاه تاریخی نگاه کرد که موقعیت‌های دراماتیک زیادی برای نوشتن دارد و فکر می‌کنم هنوز گزارش‌گری از جنگ در قالب رمان و داستان مخاطب خود را دارد، اگرچه اساتیدی همچون احمدرضا دهقان و محمدرضا بایرامی در این زمینه تلاش کردند و بسیاری از موقعیت‌ها را برای نسل ما ساختند. با این همه احساس می‌کنم از این بزنگاه می‌توان به نفع درام استفاده کرد و مهم‌تر از اینکه بخواهیم درام بسازیم اهمیت نوع نگاهمان به ارزش‌های وجودی انسان در بستر دفاع مقدس مشخص می‌شود.
وی درباره نگارش کتاب «خون دریا» گفت: همه این اتفاقات به واسطه تجربه زیسته من در کودکی رقم خورد که کمک کرد آمادگی ذهنی داشته باشم به عنوان داستان‌نویس یکی از موقعیت‌هایی که برای نگارش دفاع مقدس را مدنظر داشته باشم، نوشتن این کتاب قبل از دو اثر دیگرم بود. در آن زمان قلم من ناپخته بود، البته یکی دو بار پیرنگ داستان را تکمیل کردم اما «خون دریا» به الان رسید و برای انتشار در اختیار انتشارات کتابستان قرار گرفت.
مهدوی درباره تفاوت کتاب «خون دریا» با دو اثر قبلی خود که فضای ادبیات آئینی را داشتند افزود: همانطور که اشاره کردید دو اثر اول من ادبیات دینی بود. اثر اول رمانی در بستر واقعیت بود و واقعیت به گونه‌ای بود که هیچ دخل و تصرفی در بستر تاریخ و روایت معتبر تاریخی وارد نشده بود؛ دومین اثر هم زندگینامه داستانی حضرت زهرا (س) بود در واقع اثر مستندی که تمام ابعاد آن مستند بود و به آن نمی‌توان رمان گفت، که براساس روایت‌ها و تاریخ معتبر شیعه و سنی به نگارش درآمد.
وی گفت: کتاب «خون دریا» فضای دفاع مقدس را دارد و در ژانر اجتماعی است. کتاب اگرچه بر بستر تاریخ است اما رمان بوده و همه شخصیت‌ها خیالی است، به بیان دیگر این کتاب خرده روایت‌هایی براساس داستان و تخیل ذهنی است که مانند رمان اولم توانستم مواردی را خلق و تصویر کنم.
نویسنده کتاب «خون دریا» افزود: همانطور که گفتم ما هشت سال موقعیت دراماتیک داریم که در کنار همه دستاوردهای مهم خود حرف و داستان زیادی دارد. در این مسیر دو مسأله مهم است یکی حفظ تاریخ شفاهی که عده‌ای آن را انجام می‌دهند و دیگری استفاده هنری از این مفهوم و بزنگاه است که من خودم از این دسته هستم و احساس می‌کنم رمان کارکرد اجتماعی بسیار زیادی دارد و می‌تواند فرهنگ را انقال دهد، با رمان خیلی از حرف‌ها را می‌توان زد و ارزش‌ها را حفظ کرد همچنین می‌توان از موقعیت‌های انسانی خاصی حرف زد که با زبان‌های دیگر شاید نتوان درواقع رمان تجربه‌ای است که ما زندگی کردیم و آن را به تصویر می کشیم.
مهدوی گفت: ارکان «خون دریا» بر بستر چند واقعه تاریخی ساخته شده است. اگرچه هیچ لزومی به تعهد تاریخی نبوده است اما عملیات‌های کربلای ۴ و ۵ و یا جریان بمباران ارومیه در آن سر جای خود قرار گرفته است بنابراین براساس واقعیت خلق درام شکل گرفته است.
وی با اشاره به اینکه نوشتن از معصومین (ع) عین خوشبختی است افزود: خدا را شاکرم که این فرصت در اختیار من قرار گرفت که بتوانم توفیق نگارش از اهل بیت (ع) را داشته باشم اما این حس نیاز و در واقع تخلیه روانی انباشگی در من همیشه وجود داشت که بتوانم از جنگ بنویسم، همچنین بعد از دو اثر قبل من به یک چالش ذهنی برخوردم که نوشته باید کارکرد امروزی داشته باشد البته نوشتن از تاریخ ائمه کارکرد امروزی دارد ولی معتقدم که به ادبیات آئینی باید در دسته اجتماعی هم نگاه کنیم اگرچه «خون دریا» ربطی به این قصه ندارد و فقط یک برداشت کوچک از زندگی حضرت ابراهیم و حضرت هاجر (ع) است و اگر به متن مراجعه کنیم این مسأله کاملاً مشهود است. بنابراین راه کتاب را منفک از ادبیات دینی نمی دانم با این همه اعتقادم بر سر ادبیات دینی این است که باید با زبان امروز از آن صحبت کرد.
نویسنده کتاب «خون دریا» با اشاره به اینکه این کتاب در ژانر جنگی روایت گر سال‌های ۶۵ تا ۷۵ است گفت: همانطور که گفتم ذهن من یک ذهن دهه شصتی است و چون تجربه زیسته‌ای از جنگ داشتم به این فضا علاقه دارم و احساس می‌کنم باید درباره آن از درگاه و منظر رمان حرف زد. علاقه شخصی ام نوشتن از این ادبیات با کارکرد امروز است چراکه فراز و نشیب‌های بزنگاه مهم جنگ تحمیلی از آن زمان تا کنون دستخوش تحولات مهمی شده است.
مهدوی در پایان گفت: «خون دریا» تمام مراحل فنی را طی کرده است و امیدوارم به نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برسد.
