قصه یک تضاد موسیقایی در سریال جنایی/ترفندهای کارن برای«پلیس جوان»

خبرگزاری مهر-گروه هنر-علیرضا سعیدی؛ کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطب یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب‌شده پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس از یک اثر تصویری دور می‌کند.

آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن‌ها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی پس از آغاز و انتشار در نوروز ۱۴۰۰ و استقبال مخاطبان از آن، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهن‌مان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حال‌مان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.

«خاطره بازی تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به‌صورت هفتگی می‌توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آن را دنبال کنید.

در صد و سی و چهارمین شماره از این روایت رسانه‌ای به بهانه فرارسیدن «روز نیروی انتظامی» به سراغ موسیقی متن و تیتراژ سریال تلویزیونی «پلیس جوان» به آهنگسازی کارن همایونفر رفتیم که در روزگار ارائه و انتشارش تبدیل به یکی از ملودی هایِ گوش آشنای مخاطبان در سریال های تلویزیون شد و بسیاری از بینندگان آن سال های تلویزیون با شنیدن آن متوجه می شدند که قرار است بیننده یکی از متفاوت ترین سریال های پلیسی آن روزگار باشند.

مجموعه ای که با همه فراز و نشیب‌هایش و انتقاداتی که می توان روی محتوای آن وارد دانست، به نوعی یکی از مهم ترین سکوهای پرتاب شهاب حسینی به عنوان سوپراستار این سال های سینمای ایران نیز محسوب شد و فضایی را ایجاد کرد که علاوه بر معرفی چند چهره جدید به دنیای بازیگری، دیگر مولفه های این سریال از جمله موسیقی متن و تیتراژ سریال هم جلوه بیشتری پیدا کند.

«پلیس جوان» نام یک مجموعه تلویزیونی پلیسی – جنایی ۴۴ قسمتی بود که در سال ۱۳۸۰ به نویسندگی فریبرز کامکاری و سیروس مقدم تولید و از همان سال علاوه بر پخش در شبکه سوم سیما برای اولین بار، چندین بار هم از دیگر شبکه های رسانه ملی پیش روی مخاطبان قرار گرفت و شرایطی را ایجاد کرد که مخاطبان، بیننده یکی از متفاوت ترین و ساختارشکنانه ترین سریال ها در حوزه مجموعه های پلیسی باشند که تا آن زمان به تماشاگران ارائه شده بود.

داستان مجموعه «پلیس جوان» هم از این قرار بود که یونس بهگر پلیس جوانی است که پس از اتمام دانشکده افسری به تهران باز می گردد. او قصد دارد پرده از راز قتل پدرش که قاضی بوده بردارد، از طرفی او با دخترعمویش نیلوفر نامزد است ولی به خاطر مخالفت های عمویش، ازدواج آن 2 سر نگرفته است.

نیلوفر که چندان از بازگشت یونس خوشحال نیست از طریق باند اسفندیار تورانی به همراه چند دختر جوان دیگر، به صورت قاچاق از مرز خارج می شود. در این میان، یونس به دنبال جمع آوری مدارک برای اثبات قتل پدرش است. او با تحقیق فراوان و به کمک همکارانش و دوستان پدرش راز قتل پدر و کینه عمو از برادر را در می یابد و پرده از جنایات و کارهای خلاف اسفندیار تورانی که عامل قتل پدرش است بر می دارد. در این میان نیلوفر که موفق به خروج از مرز نمی شود با بیماری مخوف ایدز به ایران باز می گردد و با در اختیار گذاشتن مدارکی، یونس را یاری و خود بر اثر بیماری فوت می کند. عموی یونس نیز توسط اسفندیار کشته می شود، یونس نیز با دلی آکنده از غم برای خدمت رسانی به جامعه اش راهی جنوب می شود.

شهاب حسینی، مریلا زارعی، میترا حجار، پروانه معصومی، سعید نیکپور، داریوش ارجمند، فرهاد اصلانی، محمدرضا داودنژاد، حسن خانی بیک، عسگر قدس، فرهاد بشارتی، مهدی سابقی، پانته‌آ بهرام، محمدعلی الله قلی، نعیمه نظام دوست، گیتی معینی، ساقی زینتی، عنایت بخشی، مجید صالحی، هما خاکپاش، هایده حائری، احمدرضا اسعدی، آمنه کیوانی، اکبر قدمی، حسین چنگی، خسرو فرخزادی، شهناز شهبازی، لوریک میناسیان، زهرا سعیدی، افشین سنگ چاپ، افسانه ناصری بازیگران این سریال تلویزیونی بودند.

اما همان گونه که گفته شد، یکی از ویژگی های مهم سریال تلویزیونی «پلیس جوان» موسیقی متن و تیتراژ این مجموعه تلویزیونی بود و در کنار دیگر تفاوت های ساختاری اش که با نقد و نظرهایی هم همراه شد، توانست به عنوان یکی از جلوه های اثر بخش و مثبت سریال مورد توجه قرار گیرد. فضایی که طبیعتا به واسطه حضور یک آهنگساز کاربلد و خلاق چون کارن همایونفر که در آن سال ها تازه به جمع آهنگساز مطرح سینما و تلویزیون پیوسته بود، تبدیل به یکی از برگ برنده های سریال شد و موسیقی را به گوش شنونده رساند که گرچه همانند ساختار موسیقایی دیگر سریال های پلیسی از تم هیجان انگیز و حادثه ای برخوردار نبود اما توانست خود را به عنوان یکی از موسیقی تیتراژهای ماندگار سریال های تلویزیونی سیما معرفی کند.

اساسا کارن همایونفر از آن دسته هنرمندانی است که به واسطه آموزه های موسیقایی‌اش خوب می تواند، موسیقی تیتراژهای خلاقانه ای را خلق کند. همان گونه که از پس همین سریال و برخی دیگر از آثار سینمایی و تلویزیونی توانست ملودی‌های خاطره‌انگیز دیگری را طراحی و تولید کند که بسیاری از آنها تبدیل به یکی از بهترین و با کیفیت‌ترین موسیقی‌هایی شدند که در خاطره جمعی مردم باقی مانده است.

وی چندی پیش بود که طی یکی از گفت‌وگوهای رسانه‌ای اش درباره موسیقی متن و تیتراژ سریال «پلیس جوان» گفت: چیزی که موسیقی تیتراژ اثر به مخاطب القا می کند، به نوعی گذر زمان و حسرت است که بیشتر حول شخصیت اصلی فیلم دور می زند. بر این اساس این موسیقی توانسته حس مرتبطی با یک سریال پلیسی و دلهره آور ایجاد کند به دلیل این که قرار نبود یک مجموعه کامل پلیسی ساخته شود. به هر حال مجموعه پلیسی به موسیقی خاصی نیاز دارد با رعایت این نکته که قرار است روی شخصیت مرکزی سریال یعنی یونس و زندگی او متمرکز شویم بنابراین ما سعی کردیم تم های اولیه مان هم چندان شبیه تعلیق های پلیسی نباشد. البته بخش هایی در کار وجود دارد که این تعلیق از طریق موسیقی ایجاد می شود اما تاکید چندانی روی این مساله نکردیم همان طور که موسیقی تیتراژ فیلم، تم عاشقانه دارد تا پلیسی.

همایونفر در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه در بسیاری از سریال هایی که مضمون اجتماعی دارند، بخشی از بار عاطفی شخصیت اصلی توسط ترانه القا می شود؛ آیا پلیس جوان به دلیل خاصی ترانه ندارد؟ توضیح داد: بخشی از این موضوع به قوت سریال برمی گردد؛ این که شما بخواهید شخصیت را به مدد ترانه جا بیندازید، برای بیننده جالب نیست. البته ما ابتدا به ترانه هم فکر کردیم اما مضمون داستان به گونه ای بود که انتخاب تصنیف برای کاراکتری که پلیس است مشکل می‌نماید. الان وقتی به سریال های تلویزیونی نگاه می کنم و ترانه ها را می شنوم، تفاوتی بین تصنیف‌های پایانی یک سریال، با ترانه تبلیغ یخچال احساس نمی‌کنم. من معتقدم این مشکل به تاکید بیش از اندازه تلویزیون در استفاده از ترانه در همه کارها برمی گردد؛ چنین روندی باعث می شود ماندگاری موسیقی فیلم و سریال کمتر و کمتر شود.

این آهنگساز سینما و تلویزیون در بخش دیگری از این مصاحبه رسانه‌ای در جواب سوالی مبنی بر ارائه راهکار برای ماندگاری ترانه‌ها و تصنیف‌ها در موسیقی سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی بیان کرد: چیزی که موسیقی را ماندگار می کند آن هم در بخش ترانه، متن آن است. ما در ترانه سرایی ضعف داریم، کلمه ها بدون ربط معنایی دقیق، کنار هم چیده می شوند و در واقع کولاژهای نیمه ادبی در بسیاری از ترانه ها وجود دارد بدون این که هم خوانی منطقی داشته باشند. از سوی دیگر، وقتی استفاده از ترانه ها به حد اشباع می رسد و هر سریال تلویزیونی که ساخته می شود، یک ترانه روی آن می گذارد و یا این که روی هر تبلیغ تلویزیونی باید یک ترانه قرار بگیرد، این مسائل انتخاب را مشکل می کند. در این مدت خیلی سعی کردم صدایی را پیدا کنم که تداعی کننده صدایی دیگر نباشد؛ صدایی که به ذات، خودش دلنشین باشد اما پیدا کردن این صدا، کار دشواری است.

به هر حال موسیقی متن و تیتراژ سریال «پلیس جوان» از جمله آثار ماندگار در حوزه موسیقی تیتراژهای سریال های ایرانی است که توانسته تبدیل به یکی از خاطره انگیزترین آثار موسیقایی شود. ملودی که هر از چندگاهی در برخی دیگری از برنامه ها و مجموعه های تلویزیونی هم مورد استفاده قرار می گیرد.