موزه اسباب بازی گنجینه‌ای برای پرورش نسل جدید است
خبرگزاری مهر؛ گروه فرهنگ و ادب _ زینب رازدشت: موزه اسباب بازی یکی از موزه‌هایی است که به صورت تخصصی و صرف اسباب بازی از ۲۶ فروردین افتتاح شد. این موزه شامل ۱۵۰۰ شی اسباب بازی در بخش‌های مختلف است. در این موزه می‌توان اسباب بازی های قدیمی ایران و جهان را مشاهده کرد. همان عروسک هایی که یادآور خاطرات دوران کودکی تک تک‌مان است. مخاطبان این موزه می‌توانند از هر دهه ای باشند و تنها مخصوص کودکان نیست؛ چرا که در این موزه شاهد اسباب بازی هایی هستیم که افراد دهه‌های سی و چهل هم با آن خاطرات داشته اند.
به همین بهانه به موزه اسباب بازی واقع در خیابان نوفل لوشاتو، کوچه لولاگر می روم تا گفت‌وگویی با آزاده بیات مدیر مؤسس موزه اسباب بازی داشته باشم و بیشتر در جریان این موزه قرار بگیرم.
* چه شد که به فکر راه اندازی موزه اسباب بازی شدید؟
۲۶ فروردین ماه امسال بود که با گذراندن تمامی مشکلات موزه را افتتاح کردیم. از آنجا که ساختمان این موزه بسیار قدیمی بود، ناچار شدیم آن را بازسازی کنیم که نزدیک به شش ماه بازسازی طول کشید. فضای اینجا بسیار کوچک است اما چاره‌ای نداشتیم؛ چرا که اجاره های دیگر مکان‌ها بسیار سرسام آور بود و ناچارا اینجا را انتخاب کردیم.
اسباب بازی‌ها را در دسته‌های مختلف تقسیم‌بندی کردیم تا بتوانیم ارائه بهتری برای درک بازدیدکنندگان داشته باشیم.
* چه تعداد اسباب بازی در موزه اسباب بازی قرار گرفته شده است؟
نزدیک به یک هزار و پانصد شی اسباب بازی در موزه اسباب بازی به نمایش گذاشته شده است.
* بر اساس چه معیارهایی اسباب بازی ها را در موزه دسته بندی کرده اید؟
سیر تاریخی یکی از بخش های این موزه است. در این بخش اسباب بازی‌های پیش از تاریخ کشورهای مختلف به نمایش گذاشته شده است. اغلب آنها اسباب‌بازی های بومی آن منطقه هستند که پیش از تاریخ آن کشور وجود داشت. همه این اسباب‌بازی ها در اتاقی به نام اتاق تاریخ و باستان به نمایش گذاشته شده است.
بخش دیگر موزه مربوط به فضای سیرک و موجوداتی همچون دلقک‌ها هستند. در قسمت دیگر موزه اسباب بازی ها در فضایی شبه فضای شهر چیده شده که تم حمل و نقل و خانه سازی دارد.
همچنین ربات‌ها، آدم آهنی، سفینه، فضانوردان و کره ماه در دیگر فضای موزه اسباب بازی قرار گرفته شده است. بردگیم‌ها و بازی‌های صفحه‌ای و تخته‌ای در قسمت دیگری از موزه چیده شده‌اند.
عروسک‌ها به ویژه عروسک بازیچه، عروسک های نمایشی، نخی و اسباب بازی‌های دیداری و اپتیک (دوربین‌های سه بعدی تا ویدو پروژکتورها) در قسمت دیگری از موزه قرار دارند. این بخش مورد استقبال کودکان است.
* جای بازی‌های اقوام در موزه اسباب بازی خالی بود…
بازی‌های اقوام بسیاری در کشور داریم و تعدادشان حتی از اسباب‌بازی هم بیشتر است. در حال برنامه‌ریزی هستیم تا در موزه به معرفی بازی‌های اقوام بپردازیم.
* کودکان و نوجوانان امروزی بیشترین وقت خود را با بازی های رایانه‌ای و موبایلی می گذرانند. ایجاد چنین موزه‌هایی تا چه اندازه می تواند آنها را به دنیای اسباب بازی به ویژه اسباب بازی های قدیمی نزدیک کند؟
به نظر می‌رسد اسباب بازی‌ها باید در دسترس قرار بگیرند تا کودکان و نوجوانان به آن دسترسی داشته باشند. در چیدمان موزه تصورمان این بود که بخش اسباب بازی های تاریخ و باستان را در انتهای موزه قرار بدهیم زیرا ممکن است این بخش یکی از ایستگاه های منفعل ما باشد. در حالی که امروز شاهد هستیم این بخش یکی از بخش های هیجان انگیز و پربازدید موزه شده است.
یکی از دلایل استقبال از بخش اسباب بازی های تاریخی وجود اسباب بازی های مکانیکی است و بازدیدکنندگان می توانند به صورت فیزیکی آن را لمس کنند و همین لمس اسباب بازی و یادآوری خاطرات شیرین دوران کودکان آنها را هیجان زده می کند.
کودکان و نوجوانان که از نسل جدید هستند، وقتی وارد موزه می شوند و از نزدیک اسباب بازی ها را مشاهده می کنند و حتی در برخی مواقعی با آنها بازی می کنند، برای شان بسیار هیجان انگیز است. در تولید اسباب بازی مکانیکی و بومی که کاملاً دست ورزی و مهارت های حسی و حرکتی در آن لحاظ شده به بازدیدکنندگان انرژی می دهد و آنها بیشتر جذب چنین اسباب بازی هایی می شوند.
متأسفانه آنقدر فضای بازار خالی است و نسل جدید ناچارا به سمت بازی های موبایلی و رایانه ای می روند. به نظرم خانواده ها هم مقصر نیستند و هر آنچه که در بازار مشاهده می کنند، در اختیار فرزندان شان قرار می دهند. ما در این مدت متوجه شدیم که نسل امروز تمایل بسیاری به اسباب بازی دارد. چراکه تک تک آنها به والدین شان می گفتند که ای کاش ما از این اسباب بازی ها داشتیم.
* در موزه اسباب بازی امکان خرید وجود دارد؟
در موزه اسباب بازی به شدت با کمبود فضا روبرو هستیم و تلاش مان این است که این فضا را گسترده تر کنیم. بخشی از فضای موزه را به بازی و ساخت اسباب بازی اختصاص دادیم. فروشگاه موزه محدود است که سعی داریم قدری فضای فروشگاه را وسعت ببخشیم. همچنین پیشنهادهایی برای راه اندازی فروشگاه آنلاین داشتیم که برای این موضوع در حال برنامه ریزی هستیم.
بسیاری از گروه های تولیدکننده و طراحان به ما پیوستند و قرار است بسیاری از اسباب بازی های قدیمی را نمونه سازی کنیم و به صورت حضوری و آنلاین به فروش برسانیم تا این خاطرات دوباره احیا شود.
* موزه‌های بسیاری در شهر تهران وجود دارد؛ آیا ایجاد موزه اسباب بازی موازی کاری با دیگر موزه‌ها به شمار نمی رود؟
خیر این طور نیست. موزه اسباب بازی تنها موزه‌ای است که در حوزه صرفاً اسباب بازی فعالیت می کند. موزه عروسک های ملل است که فقط در آن موزه عروسک به نمایش گذاشته می شود. موزه ایرانک روی فرهنگ کودک کار شده و در بخش بسیار کوچکی اسباب بازی ها را به نمایش گذشته است.
* پس شما با این نگرش که موزه اختصاصی اسباب بازی وجود ندارد به فکر ایجاد چنین موزه ای شدید؟
رشته دانشگاهی ام طراحی صنعتی بود و در مقطع دکترا در رشته علوم تربیتی تحصیل کردم. در تمام مدت در حوزه آموزش کودکان بسیار فعالیت داشته ام و سال ها در حوزه طراحی و پژوهش اسباب بازی کار کردم. بخاطر فرآیندهای پژوهشی‌ام به جمع آوری اسباب بازی های مختلف پرداختم و همین امر سبب شد تا مجموعه ای از اسباب بازی های مختلفی را داشته باشم.
* آیا توسط نهاد دولتی یا دیگر نهادها حمایت شده‌اید؟
خیر؛ به هیچ عنوان نهاد یا سازمانی از ما تا کنون حمایت نکرده و ما تحت فشار اقتصادی بسیاری هستیم. ناچار هستیم تا اجاره سنگینی را پرداخت کنیم. تا کنون دوستان و آشنایان به صورت خصوصی به ما کمک کرده اند اما هیچ حمایت دولتی دریافت نکرده ایم.
* قاچاق اسباب بازی تا چه اندازه می‌تواند به تولیدکنندگان ایرانی آسیب بزنید؟
سال هاست روی حوزه قاچاق اسباب بازی و تولید اسباب بازی در ایران بحث است؛ البته قدری در این سال‌ها بازار تکان خورده و نگاه ها به سمت تولید داخلی رفته است. به یاد دارم که در سال‌های ۸۹ و ۹۰ زمانی که سمینار و جشنواره اسباب بازی برگزار می‌کردیم، کسی نمی دانست که ما اسباب بازی ایرانی داریم و حتی زمانی که نمایشگاه اسباب بازی برگزار کردیم، به ما گفتند: مگر ما اسباب بازی ایرانی داریم؟
طی این سال ها برگزاری جشنواره ها و رویدادهای مختلف سبب شد تا طراحان معرفی شوند و جریان تولید محتوای اسباب بازی داخلی قدری شکل بگیرد. ما امروز در حوزه بردگیم های داخلی بسیار پیشرو هستیم زیرا تولیدش آسان است.
همچنین چاپ کاغذ در ایران در حوزه اسباب بازی قدری رو به رشد است اما راه بسیاری در پیش داریم. زیرا در مواد اولیه و قالبسازی با مشکلاتی روبرو هستیم. به هرحال گام های خوبی برداشته شده است و امیدواریم این جریان رو به پیشرفت باشد. به نظر می رسد تولیدات کوچک کارگاهی می‌تواند ما را در این مسیر کمک دهد. امروزه در ژاپن و هند شاهد هستیم که فرد در دکه کوچکی مشغول تولید اسباب بازی بومی کشورش است. همین امر سبب شده تا اسباب بازی بومی کشورهایی همچون ژاپن و هند زنده باشد.
ژاپن یک کشور صنعتی است اما جریان تولید ملی و بومی اش کاملاً به صورت کارگاهی انجام می‌شود. آنها سعی کرده‌اند تا همان سیستم بومی خود را حفظ کنند. شاید ژاپن در تمام این سال ها تلاش کرده تا تکنولوژی های قوی را به کشورها صادر کند اما خود همین کشور با آن سیستم بومی مشغول تولید اسباب بازی‌های در کارگاه های کوچک تولیدی است. ما هم باید بتوانیم به همان شیوه کارگاه های کوچک را احیا کنیم.
لزومی ندارد که تولید اسباب بازی در کارگاه‌های بزرگ باشد بلکه تولیدات می تواند در یک کارگاه کوچک خانگی باشد. ما باید در این مسیر محتوای درست و اصیل را پیدا کنیم تا بتوانیم در اختیار کودکان و نوجوانان قرار بدهیم. متأسفانه در این حوزه بسیار فقیر هستیم. پژوهش یکی از راه هایی است که می‌تواند ما را در تحقق این امر کمک دهد. ما باید به این نقطه برسیم که نسل امروز به اسباب بازی ایرانی و هویت خودشان افتخار کنند.
* موزه اسباب بازی برنامه‌ای برای توسعه دارد؟
هر اندازه فضای موزه اسباب بازی بیشتر باشد، آمادگی قرار دادن اسباب بازی های بیشتری در این موزه هستیم. اگر بتوانیم کمک‌هایی را از سوی دولت و دیگر نهادها جذب کنیم، می‌توانیم فضای موزه را گسترده تر کنیم.
موزه اسباب بازی یک غنیمت و گنجینه است زیرا موزه همیشه نشان فرهیختگی یک جامعه است و به واسطه موزه می‌توان میراثی را برای نسل جدید به نمایش گذاشت و با آنها مرور کرد. همین مرور خاطرات می‌تواند پایه‌ای برای ساخت آینده آنها باشد. جریان ساخت موزه‌ها می‌تواند به پرورش و تربیت نسل نو کمک کند.
طی چند ماه متوجه شدیم که چقدر نسل جدید نیازمند چنین اسباب بازی هایی هستند. این بازی‌ها باید به نسل جدید شناسانده شود و در کنار آن بتوانیم بازی‌ها را ترویج دهیم. رسانه‌ها می‌توانند با معرفی این اسباب بازی‌ها کمک شایانی به آینده نسل جدید کنند. جریان موزه صرف بازدید و نگهداری اشیاء نیست بلکه موزه یک بستر و پلتفرمی برای اتفاق های آموزشی است. اتفاق های فرهنگی و ترویجی که می‌توان طراحی کرد.
