نام ایران اولین‌بار در کجای شاهنامه مطرح می‌شود
به گزارش خبرنگار مهر، نشست شب جغرافیای شاهنامه توسط مجله بخارا عصر یکشنبه اول مهر در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی، برگزار شد. سخنرانان هفتصد و شصت و هفتمین شب از شب‌های بخارا مهدی سیدی فرخد، جعفر یاحقی، ماندانا تیشه‌یار، زاگرس زند و یامان حکمت تقی آبادی بودند.
جلسه با سخنان علی دهباشی و توضیح موضوع نشست و سیر بحث آغاز شد، او به این موضوع اشاره کرد که این برنامه همزمان با تجدید چاپ کتاب «جغرافیای تاریخی شاهنامه» برگزار می‌شود.
اولین سخنران جعفر یاحقی پژوهشگر حوزه ادبیات بود که راجع به کتاب جغرافیای تاریخی شاهنامه و نویسنده آن _مهدی سیدی فرخد و تبحر او در این زمینه_ سخن گفت، و با اشاره به سابقه همکاری با او در زمینه تصحیح تاریخ بیهقی و مکان‌های جغرافیای مشترک با شاهنامه پیشنهاد طرحی برای جمع آوری باورجای‌های شاهنامه را مطرح کرد و افزود برای عملی کردن این طرح می‌توان از همکاری دانشجویان افغانستانی و تاجیکستانی نیز بهره برد.
او همچنین به ریشه‌دار بودن و فرهنگی بودن و تأثیر اساطیر در فرهنگ‌ها اشاره کرد و راجع به اشتیاق مردم هر ناحیه برای نزدیکی بیشتر با مکان‌های نام برده شده در اساطیر و شاهنامه سخن گفت و در همین راستا به کردستان و عشایر لرستان و مناطق شرق ایران و افغانستان اشاره کرد.
ایران و انیران در شاهنامه کجاست؟
مهدی سیدی، نویسنده کتاب «جغرافیای تاریخی شاهنامه» سخنران بعدی بود و گفت: همان‌طور که فارس، دماوند، لبرز و سیستان و.. واقعیت عینی در جهان خارج دارند دیگر هم اماکن با بررسی و جستجو قابلیت یافتن دارند.
وی سپس به روند پیدایش و ردیابی اسامی مکان‌های جغرافیایی در شاهنامه اشاره کرد و افزود: در دوره پیشدادیان نامی از مکان‌های جغرافیایی در شاهنامه نیست و اولین بار از «ایران» در دوره پادشاهی جمشید و بعد ضحاک نام برده می‌شود؛ همچنین البرز به عنوان نخسیتن موضع جغرافیایی و همچنین از «دماوند» به عنوان محل به بند کشیدن ضحاک سخن به میان می‌آید. او همچنین به «آمل» که پایتخت فریدون بود اشاره کرد و آن را ام‌القرای طبرستان خواند.
این پژوهشگر راجع به منطقه تمدنی ایران گفت: با توجه به شاهنامه ابومنصوری ما با دو منطقه سر و کار داشتیم، ایران و انیران (ناایران). وی همچنین راجع به مرزهای ایران با ترکستان را به تفصیل روی نقشه نشان داد و برآورد پژوهشگران روس را در اطلاق نام ترکستان نادرست دانست. او با تشریح مرز ایران و توران اظهار کرد: نشانه این مرز وجود تمدن و شهرنشینی است. داخل مرزهای ایران شهرهای بزرگ و آباد وجود دارند، مرزهای فرهنگی شهرنشینی و مدنیت عنصر حیاتی‌ست که بین ایران و انیران حد می‌کشد.
او همچنین از نگارش کتابی در تکمیل کتاب جغرافیای تاریخی شاهنامه خبر داد.
منطقه گرایی در روابط بین‌الملل و جغرافیای شاهنامه
ماندانا تیشه‌یار، پژوهشگر روابط بین‌الملل، حول موضوع منطقه گرایی در روابط بین‌الملل و ارتباط آن با جغرافیای شاهنامه به الاخص در منطقه قفقاز توضیحاتی را بیان کرد:: شاهنامه می‌توان نوعی سند هویتی برای ارتباط با مناطقی که در حوزه شاهنامه اشتراک دارد باشد؛ در این راستا می‌توان با دیگر کشورهای مشترک در این موضوع به جهت جغرافیای آن بحث و تعامل کرد.
وی راجع به ایده منطقه گرایی و ویژگی‌های آن توضیح داد، همچنین در خصوص منطقه قفقاز مطرح کرد: آذربایجان، ارمنستان، جنوب غرب روسیه، گرجستان و بخشی از ایران بودند و همچنین کوه قاف، دریای خزر و دریای چیچست (ارومیه)؛ وی همچنین به ده شخصیت مهم تاریخی-ادبی در شاهنامه اشاره کرد که از آن منطقه برخاسته‌اند.
زمانمندی و مکانمندی در شاهنامه
زاگرس زند، پژوهشگر ایران باستان، حول محور ساسانیان در شاهنامه سخن گفت و اظهار کرد: هرچه جغرافیای شاهنامه بیشتر بررسی شود و ارزش تاریخی آن نیز بیشتر می‌شود چرا که این دو همگام و هم جهت یکدیگرند همچنین که این پژوهش‌ها ثابت می‌کند که شاهنامه متنی تاریخی، دقیق و زمینی‌ست.
وی افزود: که شاهنامه تخیلی نبوده و همانقدر که زمان مند است، جای‌مند است. در ادامه راجع به مسیر عقب نشینی یزگرد سوم در هنگام حمله اعراب در منابع مختلف توضیح داد و مسیر عقب نشینی دقیق او را از راه ری، گرگان، نیشابور، پشت و مرو عنوان کرد.
افزودن جغرافیای تاریخی شاهنامه به دروس رشته‌های علوم انسانی در دانشگاه‌ها
یامان حکمت تقی آبادی آخرین سخنران این ببرنامه بود که توضیح داد توجه به جغرافیای تاریخی، فرهنگی و ادبی تا چه اندازه می‌تواند در فهم ما از متون تأثیر گذار باشد. او با بیان اینکه راه نجات گروه‌های ادبیات ارتباط با بقیه رشته‌ها و شروع پژوهش‌های میان رشته‌ای بر مبنای توجه به جغرافیای ادبی است، گفت: خوانش شاهنامه به جهت هویتی مهم است و پیگری آن در جغرافیای تمدنی هم، برای دستگاه‌های دیپلماسی به جهت ارتباط با کشورهای مشترک در این حوزه، و هم دانشجویان و اساتید در سطح دانشگاهی مفید است.
تقی آبادی همچنین در پایان گفت: در دانشگاه‌ها به‌خصوص رشته‌های روابط بین الملل، مدیریت و حقوق سر فصلی راجع به این موضوع تهیه شود، دانشجویان در تهران، کابل و دوشنبه و دیگر کشورهای این حوزه فرهنگی بتوانند با هم در راستای این موضوع مشترک گام بردارند زیرا که این همراهی سبب تعامل و پیوند هرچه بیشتر می‌شود.
