دلیل دفاع آوینی از فیلم «عروس»/«مریم مقدس» بازار ترکیه را فتح کرد
به گزارش خبرنگار مهر، به مناسبت سی و یکمین سالگرد شهادت مرتضی آوینی نشست «سه دهه در آئینه جادو» با محور بازخوانی اندیشه‌های سینمایی آوینی در آینه تجارب سه دهه اخیر سینمای ایران امروز چهارشنبه ۲۹ فروردین در حوزه هنری برگزار شد.
بهروز افخمی در بخشی از این نشست در سخنانی بیان کرد: تا آنجا که سیدمرتضی آوینی را از طریق مستندهای «روایت فتح» می‌شناختیم او آدمی اهل فن بود، خودش پای میز تدوین می‌نشست و گفتار متن را خودش می‌نوشت. او در عین حال لازم می‌دید به لحاظ تئوری هم توضیح دهد که چرا باید فیلم ساخت. آنچه می‌نوشت تاملاتی بود که با خودش داشت و می‌خواست سینما را بیشتر بشناسد و افکارش را جایی ثبت کند. اما نکته این است که بیش از آنچه که او در سینما نوشته، نظریه دیگری در سینمای ما مطرح نشده است، آثاری تک، نوشته شده اما در فضایی هستیم که تولید داخلی و اکادمیک در زمینه نظریه نداریم.
وی اضافه کرد: اینکه گفته شود مطالب آوینی نظریه پردازی نیست در فضایی که چیزی نداریم شاید حرف گزافی باشد؛ از گوینده چنین اظهارنظری باید پرسید چه نظریه دیگری می‌شناسد که در ایران تولید شده باشد؟
افخمی در ادامه و در بخش دیگر این نشست درباره ایدئولوژیک بودن یا نبودن تصریح کرد: به نظرم به آوینی ایدئولوژیک بودن نمی چسبد، نمی‌شود کسی ادعا کند فهم ایدئولوژیک دارد و در عین حال پدیدارشناس هم باشد.
شهاب اسفندیاری رئیس دانشگاه صداوسیما در ادامه درباره نسبت آوینی با فیلم‌های دهه ۶۰ و ۷۰ عنوان کرد: بخشی از هزینه‌هایی که آوینی داد به دلیل حمایت از فیلم‌های خاص و نبود حمایت از فیلم‌های مردم پسند بود و شاید اگر زمانه اینگونه نبود که از فیلم‌های خاص و نفروش و روشنفکری و غیر جذاب حمایت بیشتری صورت نمی‌گرفت، آوینی از برخی فیلم‌های دیگری که در این جریان نبودند حمایت نمی‌کرد. در خاطرات یدالله صمدی بوده است که درباره فیلم «دو نفر و نصفی» با بازی علیرضا خمسه تعریف می‌کرد که در همان دوران، یک مدیر سینمایی به او زنگ زده و بابت این فیلم و بازیگرش گفته است از شما بعید بود چنین فیلمی بسازید.
وی با اشاره به حمایت‌های آوینی از فیلم «عروس» ساخته افخمی تصریح کرد: حمایت‌ها آن زمان از فیلم‌های خاص بوده است و طبیعی است در این فضا شهید آوینی که وجه مردمی صنعت سینما برایش اهمیت داشت، واکنش نشان دهد و از برخی فیلم‌ها دفاع کند. حتی بعدها مقاله‌ای هم می‌نویسد و کمی هم عقب نشینی دارد و بعد از دفاعیات سابقش از «عروس» به طور مثال می‌گوید این چنین نیست که «عروس» ایده ال سینمای ایران است.
اسفندیاری با اشاره به وجه مردمی برخی فیلم و سریال‌ها در سینمای دینی بیان کرد: سریال «یوسف پیامبر» را هرچقدر هم منتقدان دوستش نداشته باشند، باید بپذیریم که میلیون‌ها نفر آن را دوست دارند. سریال «مریم مقدس» زمانی بازارهای ترکیه را فتح کرده بود. سریال‌های «مختارنامه» و «یوسف پیامبر» هر یک در کشورهای مختلف طرفداران بسیاری داشته اند.
رامتین شهبازی منتقد سینما و مدرس دانشگاه هم در این نشست در باب سوتفاهمی که نسبت به ایدئولوژیک بودن یا نبودن آوینی وجود دارد، تصریح کرد: ایدئولوژی اینجا به معنای منفی آن نیست. بالاخره هر نظریه‌ای طرفدارانی پیدا می‌کند. ما از برخی نظریات آنقدر دفاع می‌کنیم و پشت آنها می‌ایستیم که شاید در طول زمان به ایدئولوژی تبدیل می‌شود. شاید فرد نظریاتی داشته باشد که ایدئولوژی او نیست ولی دیگران به ایدئولوژی وی تبدیلش کرده اند.
سیدمهدی ناظمی دیگر پژوهشگر و کارشناس این نشست در ادامه درباره پیوند ایده و تجربه عملی در سینمای ایران مطرح کرد: شهید آوینی از نظر من بیشتر گشایش گر انسدادهایی در فضای تجربه و گفتار بود. ما در عصر تجدد موفق نمی‌شویم به تجربه‌ای تثبیت شده برسیم.
وی اضافه کرد: آوینی در چارچوب تثبیت شده‌ای قرار نمی‌گرفت و اگر در زمان کنونی حضور داشت به همین دلیلی که گفته شد شاید باز هم در دانشگاه جایی نداشت.
ناظمی درباره میراث فکری آوینی و آنچه می‌تواند راهبر باشد، گفت: آوینی در سینما دنبال این بود که ببیند چقدر می‌تواند بیان حقیقت داشته باشد. شاید اینکه سعی داشت خود را به کلماتی مثل سینمای اسلامی محدود نکند به همین دلیل بود. شاید او به این دلیل سمت سینمای داستانی نمی‌رود که در فضای دیالکتیکی بین خیال و واقعیت فکر می‌کند سینمای داستانی به نوعی خیال نزدیک است.
