راهگشایی سند صیانت از کودکان در استفاده درست از محتوا
خبرگزاری مهر؛ گروه فرهنگ و ادب _ زینب رازدشت: جشنواره خدمات دیجیتال دوستدار خانواده، یک رتبه‌بندی بر مبنای رأی‌گیری گسترده مردمی و تخصصی است تا مشخص کند کودک یا نوجوان برای کدام‌یک از خدمات پرکاربرد داخلی مهم‌تر بوده و کدام یک از این خدمات با ابتکار و خلاقیت، امکانات بیشتری برای کودک یا نوجوان پیاده‌سازی کرده‌اند.
نخستین جشنواره خدمات دیجیتال دوستدار خانواده، محملی برای ترویج و بازنمایی امکانات محافظت از خانواده در خدمات دیجیتالی پرکاربردی است که خانواده‌های ایرانی روزانه از آنها استفاده می‌کنند. این جشنواره در نظر دارد خانواده‌ها را با امکاناتی که فناوری می‌تواند برای بهتر شدن تعامل فرزندان‌شان با دنیای دیجیتال در اختیار آنها قرار دهد آشنا کند و پس از آن بر اساس این اطلاعات، ایمن‌ترین خدمات این حوزه را معرفی کند. علاوه بر این، جشنواره خدمات دیجیتال دوستدار خانواده، فرصتی برای تعامل صریح یا ضمنی فناوران، توسعه‌دهندگان و صنعت‌گران این حوزه با خانواده‌ها جهت ارزیابی نیازمندی‌ها و حرکت به سمت خودتنظیمی به جای تنظیم مقررات سخت در بین بازیگران زیست بوم کودک و نوجوان است.
افتتاحیه این‌رویداد روز ۱۷ بهمن مصادف با روز جهانی اینترنت ایمن بود و ۲۴ بهمن هم جوایز برگزیدگان اهدا شد. ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۳ هم تندیس اصلی نشان دوستدار خانواده به یکی از سکوهایی که ۲۴ بهمن نامزد دریافت آن شده بودند، اهدا می‌شود. جایزه طلایی والدین در این‌جشنواره، سعی دارد والدین را با امکانات فناوری برای بهتر شدن تعامل فرزندان‌شان با دنیای دیجیتال آشنا کند و پس از آن بر اساس این اطلاعات، ایمن‌ترین خدمات این‌حوزه را معرفی کند.
درباره این‌جشنواره با ستوده مهتاب‌پور دبیر جشنواره خدمات دیجیتال دوستدار خانواده به بحث و گفتگو نشستیم که مشروح آن در ادامه می‌آید؛
* خانم مهتاب‌پور ابتدا از جزییات جشنواره بگویید و اینکه چه‌طور شد اقدام به برگزاری‌اش شد؟
جشنواره خدمات دیجیتال دوستدار خانواده برای ترویج و بازنمایی امکانات محافظت از خانواده در خدمات دیجیتالی پرکاربرد پا گرفت که خانواده‌های ایرانی روزانه از آنها استفاده می‌کنند. به عبارت دیگر به جای تمرکز بر آموزش خانواده‌ها که در سال‌های اخیر مسؤلیت مدیریت فضای مجازی را به طرز تورم گونه‌ای بر عهده خانواده می‌گذاشت، به عنوان رویکرد ضروری و مکمل این آموزش، وزارت ارتباطات تسهیلگری در حوزه مسؤلیت پذیری سکوهای دیجیتال برای فراهم کردن زیرساخت‌های مورد نیاز خانواده‌ها بر روی خدمات خود را هدف این جشنواره قرار داده است. در حقیقت جشنواره سه سمت و سوی موازی و مرتبط با هم دارد.
مسیر اول، ارزیابی خدمات دیجیتال پرکاربرد داخلی است که توسط یک کمیته ارزیابی متشکل از هجده نهاد دولتی و غیردولتی و بر مبنای شش محور فناورانه دوستدار خانواده انجام شده است و نتیجه این داوری نوعی استاندارد دوستدار خانواده را در حوزه خدمات دیجیتال ایجاد خواهد کرد. البته به دلیل آنکه امسال هنوز جوانه‌هایی از چنین رویکردهایی در سکوها وجود دارد در اختتامیه امسال صرفاً نامزدهای دریافت نشان نهایی معرفی می‌شوند و فاز دوم جشنواره در ۲۷ اردیبهشت ماه تندیس نهایی به آن دسته از خدماتی که در این بازه ارتقا یافته باشند اهدا می‌شود.
حقیقت این است که لاقل در حوزه خانواده و تربیت کودک و نوجوان فارغ از دیدگاه‌های ملیتیُ سیاسی و … اجماعی در سرتاسر جهان وجود دارد که واقعاً هر جا محصول خوب و قابل استفاده‌ای بوده و مردم از آن مطلع شده‌اند تعصبات در تصمیم‌گیری آنها تأثیر چندانی نداشته است مسیر دوم حمایت از شرکت‌های داخلی و کوچک‌تر این حوزه هستند که می‌توانند زیست بوم این خدمات را کامل کنند. در این راستا فراخوان حمایتی ۲۷ دیماه سازمان فناوری صورت گرفته و دست کم ۲,۰۰۰ میلیارد ریال به این حوزه از منابع تسهیلاتی وزارت اختصاص یافته است.
مسیر سوم مسیر ترویجی و مردمی سازی این موضوع است. زیرا بدون آگاهی مردم از این فناوری‌ها همین محصولات موجود نیز بازاری نخواهند داشت و امیدی به تکمیل این زیست بوم نخواهد بود. علاوه بر این باور ما این است که همانطور که خانواده نقطه مزیت تمدنی جمهوری اسلامی اسلامی در زندگی حقیقی است، می‌تواند مزیت نسبی توسعه فناوری در این حوزه نیز باشد.
* تمرکز کار جشنواره بر حوزه کودک و نوجوان است؟
بله این جشنواره در نخستین سال برگزاری با تمرکز بر حوزه کودک نوجوان به معرفی ۶ محور کلی در این حوزه پرداخته که شامل داشتن امکانات استفاده داوطلبانه از خدمات نظارت والدینی، تناسب سن مخاطب با محتوا / خدمت، پیش فرض خاموش بودن ویژگی‌های حریم خصوصی (مثل داده‌های مکانی)، حفاظت از داده‌های کودک و نوجوان، تعبیه امکان پرداخت کودک و نوجوان و ساز و کار عدم نمایش تبلیغات نامناسب برای کودک و نوجوان است.
* نقطه شروع جشنواره خدمات دیجیتال دوستدار خانواده از کجا بود؟
دغدغه تیم عالی وزارت و شخص وزیر ارتباطات در حوزه کودک و نوجوان واقعاً نقطه شروع این جشنواره بود اما این در حالی است که دو محدودیت قابل توجه برای چنین نقش آفرینی در جایگاه تخصصی و حقوقی این دستگاه وجود دارد. اول آنکه در تقسیم کار شبکه ملی اطلاعات وزارت ارتباطات حق و دانش ورود به لایه محتوا را نداشته و صرفاً در لایه زیرساخت حق ورود دارد. بنابراین ورود زیرساختی به حوزه نرم افزارهای دوستدار خانواده می‌توانست مدخلی از این جهت باشد که بدون ورود به محتوا فناوری‌های مؤثر بر محتوا ترویج داده شوند.
مساله دوم و مهم‌تر آنکه دست کم تا پیش از تصویب برنامه هفتم توسعه، به لحاظ حقوقی وزارت ارتباطات رگولاتور حوزه فناوری اطلاعات در خدمات عمومی نیست. بنابراین این جشنواره را می‌توان شروعی برای هم افزایی با رگولاتورهای بخشی و مرکز ملی فضای مجازی به عنوان تنظیم‌گران این حوزه دانست.
* برگزاری جشنواره چه‌قدر در بحث محتوای دیجیتال ویژه کودک و نوجوان مهم است؟
بسیار مهم و مؤثر بوده و البته گام اول است. اما تلاش این است که همین گام اول سبب ساختار و فرآیندسازی در سطح توابع دستگاه و نیز ارتباط با بخش خصوصی و مردمی شده باشد.
* به نظر شما مصرف محتوای ویژه کودک و نوجوان توسط والدین قابل مدیریت است؟
تکنولوژی، ابزارهای فناورانه‌ای در جهت مدیریت مصرف برای فرد و جامعه فراهم می‌کند، اما باید توجه داشت که این ابزار مکمل مدیریت هستند که با ملاحظات تربیتی و فرهنگی در هر سطحی باید به کار روند. اینکه والدین چقدر بتوانند در این حوزه ایفای نقش کنند نیز به صورت تک عاملی قابل بررسی نیست اما آنچه در این محال می گنجد این است که ارائه شدن امکانات دوستدار خانواده در سمت سکو یکی از بهترین دستیارهای خانواده در فضای موجود است.
* فرهنگسازی درست در حوزه استفاده درست از محتوا و حتی در تولید محتوا چه‌طور است؟
به نظر می‌رسد نگاشت نهادی موجود در اسناد بالادستی مثل سند صیانت از کودکان و نوجوان در فضای مجازی بسیار در این حوزه راهگشاست و مسولیت‌های فرهنگسازی و ترویجی به درستی به دستگاه‌های مسؤول تکلیف شده است که چند و چون اجرای دقیق آن مساله مهم و قابل بررسی بیشتر است.
* نقش‌آفرینی و تصمیم‌گیری سیاست گذاران چه سهمی دارد؟
حداقل در حوزه خانواده و تربیت کودک و نوجوان فارغ از دیدگاه‌های ملیتی و سیاسی و …، اجماعی در سرتاسر جهان وجود دارد که واقعاً هر جا محصول خوب و قابل استفاده‌ای بوده و مردم از آن مطلع شده‌اند تعصبات در تصمیم‌گیری آنها تأثیر چندانی نداشته است. نمونه این اتفاق در حوزه محتوایی کودک با پویانمایی‌های کیفی ایرانی قابل مشاهده است. امید داریم که به فضل خدا در حوزه نرم افزارهای دیجیتال نیز ایران اسلامی را به عنوان قطب محصولات دیجیتال دوستدار خانواده به بازار داخلی و همچنین بازارهای منطقه‌ای و جهانی معرفی کنیم.
* به‌عنوان سوال آخر این را هم بپرسم که لایه زیرساخت چه‌قدر در تولید محتوای فاخر مؤثر است؟
با نگاه به محورهای جشنواره خواهیم دید برخی از آنها مستقیماً روی این تولید موثرند مثلاً بحث پرداخت نوجوان (ذیل نظارت والدین) در فضای دیجیتال همزمان با کاهش ریسک مواجهه مستقیم با محصولات و کالاهای نامناسب می‌تواند سبب بازارسازی محتوای کودک و نوجوان نیز شود.
در بقیه موارد نیز به میزانی که شما بحث اعتماد را که از پیشران‌های اصلی اقتصاد دیجیتال به شمار می‌رود، حل کنید خود به خود به توسعه این بازار کمک کرده‌اید.
